طبيعت در همجا وجود دارد و تأثيرگذار است. انسان مدام از طبيعت تقليد مي كند؛ ساختن خشت را از درختان فرا گرفته ، از گل هاي وحشي براي خلق سر ستون ها الهام گرفته اند و امواج دريا نقش مايه را براي خلق جزييات گچ بري و تزِيينات به آنها بخشيده است.
طبيعت به وضوح در استعاره هم مركزيت دارد .طبيعت ، شايد به مثابه والاترين استعاره ، سر چشمه استعاره هاي بسيار مهم و در عين حال متفاوت بوده است . طبيعت با آرامش دريا ، صداي برگ ها، نقش و نگار زمين و حالات فصول ، تأمّل در آرامش ، سختي و والايي را به ما ارزاني مي كند.
طبيعت در شعر شاعران، يقيينا در روح شاعرانه ي هر آفرينه اي حضور دارد. طبيعت نام خود را
(مثل طبيعي ،طبيعت گرا) به هر آنچه «واقعي» مي نمايد عاريه مي دهد . . طبيعت سرچشمه ي احساسات ، شور و شعف، و رايحه ي فضا و زمان است
بسياري از احساساتي كه طبيعت بوجود مي آورد مثل تغيير ساعات و گذشت زمان، كه با تغيير رنگ كوه ها و آسمان ، عبور نور از لابه لاي ابرها ، و با سر بر آوردن ماه و غروب خورشيد مشخص مي شود، نا محسوس هستند ؛ كه حضور خود را از طريق مشاهده يا تأثير عناصر محسوس طبيعت ( مثل كوه ها، دريا،درها،حيوانات و موجودات) بر ما مشهود مي سازند. طبيعت به هر دو قلمروي(محسوس ونامحسوس) تعلّق دارد..
طبيعت با همه چيز در تماس است، روح زندگي را در آن ها مي دمد و شرايط لازم وجود و رويش موجودات را فراهم مي كند. طبيعت دليل هرگونه «تغييرپذيري»است،و همچنين قابليت آموزش مفاهيم بصري،فضايي و ساختمان را داراست.
تأثير ديرينه ي طبيعت:
شايد قوي ترين نوع الهام بخشي طبيعت بر مصنوعات بشري را بتوان در يونان باستان مشاهده كرد.
يونانيان به طبيعت احترام مي گذاشتند آنان تغيير فصول را از طريق جشن ها و مراسم با زندگي خود
در مي آميختند
براي جنگل ها، زمين ، آسمان ، آب ، وباروري الهگان ، به خدايان و نيمه خداياني اعتقاد داشتند.
طبيعت و انسان يكديگر را مخاطب قرار مي دادند. اسطوره شناسي يونان سرشار از اسطوره هايي درباره ي مواجهه ي انسان و طبيعت است
عالم دريايي، امواج و دلفين ها، اختاپوس ها و صدف هاي حلزوني ، فرم هاي هندسي خود را به تزيينات قصر هاي كرت و ميسن بخشيده اند. بنابه روايت اساطيري ، گل هاي وحشي و خارها به سر ستون هاي كورنتين تبديل شده اند و مارپيچ ، شكل طبيعي تناسب و رويش زندگي ، نقش خود را به سرستون بخشيد
زيبايي طبيعي معابد يونان در نوع خود بي نظير بود؛ معابدي در مجاورت چشمه هايي زير سايه سار درختان ، بر فراز دره هايي پوشيده از درختان زيتون و...
پيشينيان آنها طبيعت را داراري سيرتي دوگانه مي دانستند:
زميني و كيهاني.
شامل هر چيز بود كه براي آنها قابل ديدن ،احساس كردن و تجربه كردن بود. آنها ساختمان هاي خود را در مكان هايي مي ساختند كه قابل رويت و محسوس بود. يونانيان هر «نشان زيبايي طبيعي» و هر شكل طبيعي منحصر بفردي را احترام مي گذاشتند.
جلوه اول طبيعت مبتني بر دريافتي محسوس بود ، و يونانيان باستان با احترام گذاشتن به عوامل محسوس در طبيعت ، دست به ساخت و ساز مي زدند. آنها از طبيعت محافظت مي كردند و از زمين بكر براي كشاورزي و ديگر امور زندگي بهره مي جستند. علاوه بر آن خانه هاي خود را نيز در امتداد و در هماهنگي با توپوگرافي ، روي تپه ها و كوه هاي كم ارتفاع و با عنايت به بهينه سازي شيوه هاي اجتماعي ،اقتصادي، و نيز كاربرد انرژي بر پا كردند. آنها از قانون و طبيعت در استفاده ي حداقل از انرژي و جلو گيري از اتلاف آن پيروي مي كردند. آنها با دنبال كردن رد پاي بزها و گوسفندان خود مسير بهينه را براي جاده كشي انتخاب مي كردند . آنها نسبت به ديد و مناظر سكونتگاه هاي خود به اماكن مقدس، شرق و غرب بسيار حساس بودند و ساختمان هاي مهم و محوطه هاي مقدس را با دقت نظر مكان يابي مي كردند.«استقرار آتني ساختمان» (شيوه اي كه يونانيان براي ساخت و ساز در ايالت آتيكا ، كه آتن در آنجاست ، به كار مي بردند) طريقه اي از احترام گذاشتن به قوانين طبيعي بود،و برقراري ارتباط منطقي با طبيعت و در ضمن مناظر و قداست جهان آتني را نيز حرمت مي نهاد.
تمدن بشري با تلاش انسان براي ارتباط با طبيعت و فهم آن آغاز شد؛طبيعتي كه براي او به سادگي دريافتني نبود . شايد بتوان گفت كه كل فرايند پيشرفت و تكامل بشري حاصل معاشقه ي او با طبيعت بوده است؛ تلاشي پيوسته براي ارتباط برقرار كردن با اصول و قوانين آن، و به واسطه ي آن ، ارتباط با انسان هاي ديگر.
معماری ارگانیک organic Architecture
معماری ارگانیک در آمریکا, در قرن 19 توسط فرانک فرنس و لویی سالیوان شکل گرفت و اوج شکوفایی آنرا در اوائل قرن 20 در آثار فرانک لوید رایت مشاهده میکنیم. بر اساس نظریه ارگانیک, همه فرمهای طبیعی, پویا(دینامیک) هستند. سالیوان به روشی معتقد بود که مشابه پروسه به وجود آمدن در طبیعت بود.برای اولین بار اصطلاح فرم تابع عملکرد را بیان نمود, این یعنی اینکه سالیوان فرم تابع عملکرد را در پروسه رشد و حرکت طبیعی می دید.
معماری ارگانیک فلسفه معماری است که هارمونی را میان مسکن انسان و جهان طبیعی ترویج می دهد، به وسیله طرحی که کاملا مخلوط و موافق با سایتش نزدیک می شود که ساختمان ها ، مبلمان و محیط ها بخشی از ترکیب متحد وابسته به یکدیگر شده اند . در بينش ارگانيك ، هنرمند ميبايست تركيبي مي ساخت كه به موازات طبيعت باشد و پروسه حيات و رشد وتوسعه را به صورت انتزاعي نشان دهد . طبيعت سيستمي از فرم ها و روش هاي به وجود آوردن را خلق مي كند كه مستقيما قابل تطبيق در هنر است . قانون تطبيق پذيري ، قانون زير بنايي طبيعت در تمام ساختارهاست . فرم ارگانيك همان گونه كه از درون رشد مي كند ، شكل مي گيرد . مجسمه سازان قرون وسطي ، گياهان و حيوانات را مطالعه مي كردند تا بفهمند كه چگونه فرم هاي آنها خود را با خصوصيات ارگانيسم تطبيق مي دهند . معماري قرون وسطي نيز كه نمود عمده آن در كليساهاي گوتيك است , در اثر مطالعه ساختار گياهان ، تحول چشمگيري از نظر سازه اي يافت
معماران Imre makovecz , Hundertr wasser , Bruno zevi , rudulf steiner , bruce goff , Louis Sullivan , frank liyod wright , antoni gaudi , gustav stickly و anton alberts و laurie backer همه در کارشان در معماری ارگانیک مشهور هستند.
فرانك لويد رايت مطمئنا از خلاق ترين معماران قرن بيستم است . در اوايل قرن بيستم ، در اروپا و آمريكا تكنولوژي به سرعت در حال گسترش بود ، رايت نيز با تكنولوژي مخالفتي نداشت ولي آنرا به عنوان هدف نيز قبول نداشت . به اعتقاد وي تكنولوژي وسيله اي است براي رسيدن به يك معماري والاتر ، كه از نظر وي همان معماري ارگانيك است . از نظر رايت ، ارگانيك يعني تلفيق شدن كل مجموعه .
همچنین معماری ارگانیک به همه طبیعت از مراحل طراحی فرانک لوید رایت ترجمه شده است. متریال ها، اشکال عمده و ترتیب اصلی مطالب مهم ادامه پیدا می کنند که خودشان را به عنوان یک چیز کلی در سراسر ساختمان تکرار کنند .ایده معماری ارگانیک فقط به لفظ ارتباط ساختمان با محیط های طبیعی اشاره نمی کند، بلکه چگونگی طراحی ساختمان ها تفکر دقیقی هست درباره اینکه آیا اینها ارگانیسم یکپارچه ای بودند. هندسه در سراسر ساختمان های رایت حالت و منشا مرکزی را درست می کند.
همچنین ضرورتاً معماری ارگانیک طراحی تحت اللفظی از هر جزء ساختمان است. از پنجره تا کف سازی ها، تا صندلی های شخصی، قصد دارد که فضا را پر کند.
هر چیزی که با دیگری ارتباط دارد بازتاب سیستم های مرتب همزیستی با طبیعت است .
اصطلاح معماری ارگانیک به وسیله فرانک لوید رایت معمار معروف ابداع شد گرچه هیچ وقت سبک پنهانش با نوشته به صورت خوبی بند بند نشده بود :
"در نتیجه من اینجا می ایستم موعظه کردن شما برای معماری ارگانیک :
شناساندن معماری ارگانیک برای داشتن یک هدف مدرن و آموزش آن بسیار نیازمند است، اگر ما اکنون برای دیدن کل زندگی هستیم و پذیرایی کل زندگی، نگه داشتن سنت های ضروری برای یک سنت عام ( مهم ) ،همچنین گرامی نداشتن هیچ شکل متعصبانه که برای ما در گذشته حال و آینده پا برجا مانده است. اما در عوض تمجید از قوانین ساده عقل سلیم یا حس فوق العاده ای که شما ترجیح می دهید از راه عناصر طبیعی تعیین کنید." ( فرانک لوید رایت ، معمار ارگانیک ، سال 1939 ) .
تئوریسین ، دیوید پیرسون لیستی از قوانین درباره طراحی معماری ارگانیک پیشنهاد کرد که به عنوان gaia charter برای طراحی و معماری ارگانیک شناخته شده است که می گوید بگزارید طراحی :
- الهام گرفته از طبیعت و قابل تحمل ، شاداب نگه داشته شده از گزند و گوناگون باشد
- آشکار مانند یک ارگانیسم ، از دانه درون
- پیرو جریان ها و قابل انعطاف و قابل انطباق
- ارضا کننده نیاز های اجتماعی ، مادی و معنوی
- رویاننده سایت و بی همتا
- تجلیل کننده از روح جوانی ، بازی و سورپرایز
- بیان کننده ریتم موزیک و قدرت رقص
شاهكار معماري رايت و نظريه ارگانيك را مي توان در خانه آبشار در ايالت پنسلوانيا در آمريكا ديد.
كه به بهترين شكل عقايد رايت در مورد معماري ارگانيك را نمايش ميدهد . او خواست تا محل خانه با وجود سر و صدای شلوغ از هجوم آب و شیب سایت ، مستقیما بالاتر از آبشار و نزدیک نهر ایجاد کند . خط بندی افقی بنایی سنگی ،با پایه های جسورانه از بتون زرد رنگ ،با صخره محلی بیرون زده و محیط پوشیده از درخت ترکیب می شود .
موارد طراحي و اجرائي را كه رايت براي اين خانه ويلائي در نظر گرفته بود مي توان در هشت مورد ذيل خلاصه كرد:
1-حد اقل دخالت در محيط طبيعي
2-تلفيق حجم ساختمان با محيط طبيعي به گونه اي كه هر يك مكمل ديگري باشند.
3-ايجاد فضاهاي خارجي بين ساختمان ومحيط طبيعي.
4-تلفيق فضاي داخل با خارج.
5-نصب پنجره هاي سرتاسري و از بين بردن گوشه هاي اتاق.
6-استفاده از مصالح محيط طبيعي مانند صخره ها و گياهان چه در داخل وچه در خارج بنا.
7-نمايش مصالح به همان گونه كه هست ،چه سنگ باشد و چه چوب و ياآجر.
8-استمرار نمايش مصالح از داخل به خارج بنا.
رايت معتقد بود كه ماهيت مصالح در ساختمان بايد نشان داده شود ، به گونه اي كه شيشه به عنوان شيشه ، سنگ به عنوان سنگ وچوب به عنوان چوب به كار رود.
او معماري ارگانيك را با عبارت ذيل تعريف كرد:
«1-طبيعت:فقط شامل محيط خارج مانند ابرها،درختان وحيوانات نمي شود بلكه شانل داخل بنا واجزا ومصالح آن نيز مي باشد
2-ارگانيك:به معناي همگوني وتلفيق اجزا نسبت به كل وكل نسبت به اجزا مي باشد.
3- شكل تابع عملكرد: عملكرد صرف صحيح نمي باشد بلكه تلفيق فرم وعملكرد واستفاده از ابداع وقدرت تفكر انسان در رابطه با عملكرد ضروري است. فرم وعملكرد يكي هستند.
4- لطافت: تفكر وتخيل انسان بايد مصالح وسازه سخت ساختمان را به صورت فرمهاي دلپذير و انساني شكل دهد.همانگونه كه پوشش درخت وگلهاي بوته ها،شاخه هاي آنها را تكميل ميكند.مكانيك ساختمان بايد در اختيار انسان باشد ونه با العكس .
5- سنت: تبعيت ونه تقليد از سنت اساس معماري ارگانيك است.
6- تزئینات : بخشي جدايي ناپذير از معماري است.رابطه تزييات به معماري همانند گلها به شاخه هاي بوته مي باشد.
7- روح:روح چيزي نيست كه به ساختمان القا شود بلكه بايد دردرون آن باشد واز داخل به خارج گسترش يايد.
8-بعد سوم:بر خلاف اعتقاد عمومي ،بعد سوم عرض نيست ، بلكه ضخامت وعمق است.
9-فضا:عنصري است كه دائما بايد در حال گسترش باشد.فضا يك شالوده پنهاني است كه تمام ريتمهاي ساختمان بايد از آن منبعث شوند و در آن جريان داشته باشند.
ارگانیک دیزاین عبارت از آن نوع طراحی است که در آن از فرم های طبیعی الهام گرفته شده باشد. بنابراین قوس ها و منحنی های پر فدرت از نشانه های این سبک است و خطوط راست و گوشه های قائم در طراحی ارگانیک کمتر دیده می شود. الهام از فرم حشرات و اسکلت انسان نیز در بسیاری از طرح های ارگانیک دیده می شود..
نخستین تفکرات این سبک از استریم لاینینگ یا فرم قطره آب بود که برای ترن ها و وسایل نقلیه رواج پیدا کرد.
تفاوت ارگانیک دیزاین با بیونیک در این است که در بیونیک سیستم هایی طراحی می شوند که شالوده آنها الهام از سیستم های طبیعی است و بیشتر توجه به نوع کارکرد با الهام از طبیعت است ، نه فرم و رنگ. مثل الهام از طرح تارعنکبوت برای طراحی سازه مستحکم.
بیومورفیسم نام دیگر ارگانیک دیزاین است
نخستین بار محصولات ارگانیک در نمایشگاه 1942 در موزه هنر مدرن نیویورک با عنوان "طراحی جانوری برای تجهیز خانه" ارائه شد. چالز ایمز و سارینین برگزیدگان این نمایشگاه بودند که با خم کردن چوب، فرم های ارگانیک تولید کرده بودند. در دهه 80 با به کارگیری پلاستیک و ابزارهای اتوماتیک، ارگانیک دیزاین رونق گرفت. فرم، رنگ و رویه در این سبک از طبیعت الهام می گیرد. ولی بافت های طبیعی کاربرد زیادی ندارند. رنگ های به کار رفته ترکیبی است و رنگ های اصلی و ساده در آن به چشم نمی خورد فرم های پیچیده صنعتی در این سبک دیده نمی شود و پیچیدگی گشتالت موضوعات، در حد پیچیدگی گشتالت های طبیعت است.
هرچند كه معماري ارگانيك بر خلاف كارهاي كوربوزيه صورتي جهاني نيافت ولي با اين حال پيرواني در ساير كشورها پيدا كرد.در ايران نيز مي توان در كارهاي مهندس هوشنگ جسيحون وپارك جمشيديه معماري ارگانيك را مشاهده كرد.
کاربرد مفاهیم پایداری و اهداف توسعه پایدار در جهت کاهش اتلاف انرژی وآلودگی محیط زیست در معماری، مبحثی به نام معماری پایدار را به وجود آورده است. در این نوع معماری، ساختمان نه تنها با شرایط اقلیمی منطقه خود را تطبیق می‌دهد، بلکه ارتباط متقابلی با آن برقرار می‌کند. بطوریکه بر اساس گفته ریچارد راجرز، «ساختمان‌ها مانند پرندگان هستند که در زمستان پرهای خود را پوش داده وخود را باشرایط جدید محیط وفق میدهندو بر اساس آن سوخت و سازشان را تنظیم می‌کنند». سیمای شهرهای اقصی نقاط جهان که تا چندی پیش هرکدام درون خود دنیایی متفاوت داشت، هر روز با سرعتی افزون تر در پی محو شدن آن چیزی است که به آن هویت مستقل می‌داد و این امر همسانی و یکنواختی را به بار آورده است. معماری و شهر برای انسان قبل مدرن، محصول خلاقه‌ای بود که نتیجه محدودیتهای اقلیمی و سازه ایی از طرفی و باورهای جمعی افراد از طرف دیگربود. آنچه که فضای مصنوع او را تشکیل می‌داد، برخاسته از بستر و همپا و همراستا با ویژگیهای آن منطقه بود. این پیوند سبب گشته بود که محصول اندیشهٔ معمار در حدود ویژگیها و بایدهایی که مصالح محلی و شرایط محیطی به اثر اجبار می‌نمود، امکان حرکت داشته باشد. از جهت دیگر به علت باورهای متافیزیکی به طبیعت و پدیده‌های آن و لزوم حفظ این عرصه به عنوان موهبت، مدیریت پسماندها نیز به گونه ایی انجام می‌گردید که چرخه حیات مختل نگردد. لازم است ذکر شود که سرعت تحول و تغییرات نیز به گونه ایی بود که فرصت آزمایش و خطا و سپس تصحیح به جهت حفظ هرچه بیشتر ساختارهای زیستی را ممکن می‌نمود. اما حریم باور متافیزیکی شکست و بشر تنها یک چیز و آن ذهن انسانی را محور قرار داد و دلیل بودن را در اندیشیدن و حتی بصورت افراطی در شک دائم یافت و چنان بر خود باور یافت و خود را از قید و بند رهایید که هر آنچه را انجام می‌داد، درست می‌پنداشت. جالب اینجاست که سرعت این تغییرات نیز امکان سنجش بازخوردها را از بین برده بود. بشر به مدد بهره‌گیری از تکنولوژی جهت جبران ضعفهایش و قرار دادن آن به عنوان بهترین دستاویز برای پاس خ به نیازهایش، دست یازیدن افراطی به طبیعت را به عنوان منبع تامین نیازها مجاز دانست. این امر تاثیر پذیری معماری از خصوصیات محیطی ومحلی را کاسته بود، به گونه‌ای که برخی با طرح معماری بین‌المللی و منشور آتن، ادعای حل همهٔ مشکلات معماری و شهر را داشتند، اما طبیعت و شهر در حال از بین رفتن بود. جنگ اعراب و اسرائیل و جلوگیری از صادرات نفت به غرب، اولین صدای زنگ خطر را به گو
